KALWARIA

Rozważając mękę Jezusa podczas nabożeństw pasyjnych odprawianych w kościele parafialnym w sercach wielu ludzi budzi się pragnienie, aby odwiedzić miejsca uświęcone obecnością Zbawiciela podczas Jego ostatniej drogi na Golgotę. Z oczywistych względów tak dzisiaj, jak i przed laty podróż do Jerozolimy nie jest sprawą prostą… wymaga nakładu środków finansowych, dobrego zdrowia, a nieraz także niemałej odwagi – w obliczu różnego rodzaju konfliktów nękających Ziemię Świętą. W celu umożliwienia większej ilości wiernych uczestnictwa w sposób bardziej 'namacalny’ w prawdziwej via crucis Chrystusa zaczęto w różnych miejscach fundować tzw. kalwarie, czyli miejsca, w których lud chrześcijański mógł pogłębić swą pobożność poprzez wędrowanie od kaplicy do kaplicy… od stacji do stacji – razem z Jezusem rozważając ostatnie chwile Jego życia. Zazwyczaj powstawały one w wielkich ośrodkach kultu, w przypadku Piekar – kultu maryjnego. Dzięki temu dawały szansę rzeszom pielgrzymów głębszego przeżycia misterium męki i śmierci Syna Bożego, a jednocześnie zyskiwania odpustów związanych z tą pobożną praktyką.

Fenomenem kalwarii piekarskiej jest sposób jej powstania – jako jedyna nie została ufundowana przez osobę szlachetnie urodzoną, lecz w całości wzniesiona dzięki ofiarności i bezinteresownej pracy wiernych.

Czas budowy

31 grudnia 1854 roku ks. Jan Alojzy Ficek oficjalnie ujawnił zamysł wybudowania Kalwarii na wzgórzu Cerekwica. Zamysł ks. Ficka przybrał realne kształty dopiero za czasów jego następcy – ks. Bernarda Purkopa, piekarskiego proboszcza w latach 1862 – 1882. Dzięki jego staraniom, w drodze umów, negocjacji i zamiany gruntów, uzyskany został teren całego wzgórza pod budowę przyszłego obiektu pątniczego.

W 1868 roku ks. Bernard Purkop ustawił na wzgórzu Cerekwica statuę Matki Bożej Niepokalanie Poczętej. Obecnie statua znajduje się na tzw. placu mariackim obok bazyliki. Na początku lipca 1869 roku ks. Purkop poinformował o gotowej koncepcji zabudowy Cerekwicy kaplicami Drogi Krzyżowej. W tym też miesiącu zawiązany został pierwszy społeczny komitet budowy Kalwarii, w skład którego weszli piekarzanie cieszący się nieskazitelnym autorytetem religijno – społecznym. Pierwsza kaplica wystawiona została jeszcze w 1869 roku (pierwotnie grób Pana Jezusa, aktualnie grób Matki Bożej), a do 1882 roku wybudowano dalszych pięć kaplic.

Głównym budowniczym Kalwarii był jednak ks. Leopold Nerlich, proboszcz piekarski (1882 – 1895), zwany też 'fundatorem Kalwarii i mężem opatrznościowym dla Piekar’. Kontynuował On rozpoczęte przez ks. Purkopa dzieło rozbudowania Kalwarii. Nowego rozplanowania kaplic i ścieżek kalwaryjskich dokonał o. Władysław Schneider – franciszkanin znający bardzo dobrze układ Kalwarii Jerozolimskiej. Pracami budowlanymi kierował honorowo Karol Ogórek – budowniczy z Szarleja. Przy budowie pracowali górnicy i hutnicy całkowicie dobrowolnie i bezinteresownie. Ich rodziny wykonywały prace pomocnicze. Włościanie dostarczali furmanki do przewozu materiałów budowlanych, a ofiarność wszystkich, całego ludu śląskiego umożliwiała zgromadzenie niezbędnych funduszy na budowę, wyposażenie i wystrój kaplic. Dzięki tej ofiarności na prawie 10 hektarach wybudowano 14 kaplic Drogi Krzyżowej, 15 kaplic różańcowych i 11 innych, związanych z życiem Chrystusa i Jego Matki.

Budowę Kalwarii rozpoczętą przez ks. Leopolda Nerlicha, zakończył jego brat, ks. Karol Nerlich, proboszcz piekarski od 1895 do 1900 roku. Prawdopodobnie za jego czasów przedłużono niektóre ścieżki kalwaryjskie oraz wbudowano pięć ambon – kazalnic, wykonanych z miejscowego kamienia wapiennego, z których głoszono pouczenia do wiernych podczas uroczystości odpustowych oraz w ramach obchodzenia dróżek kalwaryjskich. Uroczystość konsekracji Kalwarii poprzedziły misje święte, które rozpoczęły się 10 czerwca 1896 roku. Nauki w języku polskim i niemieckim głosiło pięciu misjonarzy. Po raz pierwszy też piekarzanie udekorowali domy i ulice zielenią i kwiatami. 21 czerwca 1896 roku, w obecności wielu kapłanów i 175 tysięcy wiernych, wrocławski biskup – książę kardynał Jerzy Kopp poświęcił wszystkie obiekty sakralne wraz z kościołem Zmartwychwstania Pańskiego. W czasie uroczystości konsekrator podkreślił, że ’Kalwaria stanowi dumę nie tylko Górnego Śląska i diecezji wrocławskiej, ale i katolików całego świata’.

Kościół Zmartwychwstania Pańskiego usytuowany w centrum wzgórza został pomyślany jako połączenie trzech stacji drogi krzyżowej: XI, XII oraz XIII. Zamysł ten nie był przypadkowy. Wymusiła go sytuacja polityczna. Władze pruskie nie zgadzały się na wybudowanie nowego kościoła, dlatego zastosowano sprytny wybieg tłumacząc, iż będą to po prostu połączone ze sobą kaplice. W ten sposób nieprzychylna początkowo władza wydała zezwolenie na kontynuację prac budowlanych. Kościół wzniesiony został w stylu neogotyckim według projektu architekta Juliusza Kapackiego. Jego budowa trwała trzy lata od roku 1893 do 1896. Pierwszą Mszę św. w kościele Kalwaryjskim celebrował w dniu 23 czerwca 1896 roku o. Władysław Schneider – projektodawca Kalwarii.

Kalwaria dzisiaj

Na przestrzeni czasu Kalwaria zyskała sobie ogromną popularność dzięki swej niepowtarzalnej aranżacji. Obok tradycyjnych XIV stacji drogi krzyżowej wybudowano liczne stacje 'dodatkowe’, które umożliwiły wzbogacenie nabożeństwa drogi krzyżowej o tzw. obchody kalwaryjskie, podczas których rozważane są wydarzenia poprzedzające skazanie Jezusa na śmierć przez Piłata. Można zatem zatrzymać się z Jezusem wylewającym krwawy pot w ogrodzie oliwnym, stanąć u Jego boku na mostku nad potokiem Cedron, czy też rozważyć przepiękną scenę ostatniej wieczerzy, która dokonała się w Wieczerniku… Aby włączyć się w tę żywą modlitwę ludu Bożego koniecznie trzeba zawitać do Piekar w soboty Wielkiego Postu oraz w okresie letnim, w soboty poprzedzające tradycyjne odpusty sanktuaryjne. Wówczas wraz z orkiestrą, z Rajskiego Placu przy bazylice, sprzed kaplicy św. Rafała wyrusza procesja, która w skupieniu przemierza kalwaryjskie dróżki wspominając zbawcze tajemnice Męki i Śmierci Jezusa.

W latach 70 ubiegłego wieku kościół kalwaryjski stał się kościołem parafialnym, dzięki czemu był jeszcze częściej wykorzystywany do sprawowania Najświętszej Ofiary oraz licznych nabożeństw.  Od niego wzięła początek obecna parafia św. Rodziny na osiedlu Wieczorka. Niestety brak ogrzewania wpłynął na poważne uszkodzenie bogatej polichromii wewnątrz kościoła, dlatego też została ona zamalowana. Zniszczeniu nie uległy natomiast zabytkowe witraże oraz neogotyckie ołtarze: główny – przedstawiający Chrystusa Zmartwychwstałego oraz boczne: św. Franciszka z Asyżu oraz Matkę Bożą. Podczas przygotowań do Wielkiego Jubileuszu roku 2000 rozpoczął się generalny remont wnętrza kościoła oraz wieży, a także kalwaryjskich dróżek i ogrodzenia. Obecnie bieżącej konserwacji poddawane są liczne kaplice.

 
Pielgrzymki stanowe

Dzisiaj Kalwaria Piekarska słynie także z innego powodu. To właśnie na tym wzgórzu, przed Kościołem gromadzą się wielotysięczne rzesze wiernych podczas pielgrzymek stanowych. Mężczyźni pielgrzymują do Piekar zawsze w ostatnią niedzielę maja, a kobiety w niedzielę po 15 sierpnia. W przepiękną historię tych pielgrzymek wpisał sie trwale ks. Karol Wojtyła, który jako biskup krakowski przez kilkanaście lat, rokrocznie, aż do wyboru na Stolicę Piotrową przybywał w to miejsce, aby głosić nauki zawierające tzw. 'ewangelię pracy’. W pewnym sensie można powiedzieć, iż nadal towarzyszy piekarskim pielgrzymom… na terenie kalwarii, obok wejścia od strony ul. Bytomskiej wznosi się pierwszy w archidiecezji katowickiej pomnik Papieża Polaka